Wolven in Nederland

De wolf is opnieuw in Nederland gesignaleerd en heeft zich succesvol gevestigd in diverse regio’s. Deze iconische roofdieren vervullen een essentiële rol in ons ecosysteem, en hun aanwezigheid wordt met grote zorg gevolgd. In dit artikel ontdekt u meer over de wolvenroedels, de afzonderlijke wolven en de methoden die worden gebruikt om hen te identificeren.

De onderstaande kaart toont de regio’s in Nederland waar wolvenroedels zich bevinden, evenals de specifieke individuen die in deze gebieden zijn geïdentificeerd.

Wolvenroedels in Nederland

Een wolvenroedel omvat doorgaans een ouderpaar samen met hun jongen. In Nederland zijn er op dit moment verscheidene gevestigde roedels te vinden in natuurgebieden zoals de Veluwe en Drenthe. Deze groepen blijven meestal binnen hun afgebakende territorium en worden nauwlettend door specialisten geobserveerd om inzicht te krijgen in hun gedrag en populatiedynamiek.

Roedel Midden-Drenthe: Eén van de nakomelingen, wolvin GW4075f, werd in mei fataal aangereden in Nedersaksen, Duitsland. Deze wolvin was waarschijnlijk op zoek naar een eigen territorium. GW4075f werd in januari 2024 voor het eerst genetisch vastgesteld. Begin mei werd zij voor het laatst met DNA aangetoond in Nederland, op een schadegeval bij Emmen. Het wolvenpaar met wolf GW3250m en wolvin GW3011f is sinds het voorjaar van 2023 samen aanwezig in de regio Midden-Drenthe, en kreeg dat jaar voor het eerst welpen. Het DNA van wolvin GW3011f wordt al sinds september 2022 in deze regio aangetroffen. Wolf GW3250m werd in april 2023 voor het eerst genetisch vastgesteld in Midden-Drenthe. GW3011f is afkomstig uit Duitsland (geboorteroedel Nordhorn, Nedersaksen). Het is onbekend wat de herkomstroedel van wolf GW3250m is, omdat de ouders (nog) niet in de monitoring zijn voorgekomen.
Roedel Drents-Frieze regio: Het DNA van het ouderpaar en de nakomelingen is bij meerdere aanvallen op vee genetisch vastgesteld. Uit de DNA-analyse is gebleken dat de roedelleden in een aantal gevallen samen hebben gegeten. Twee van de in deze periode met DNA aangetoonde nakomelingen (GW3690m, GW3813m) zijn in april en mei fataal aangereden in Nedersaksen, Duitsland. Een derde nakomeling (GW3882m) werd in mei aangetroffen op schadegevallen in Nedersaksen. Het ging in alle drie de gevallen om mannelijke nakomelingen die waarschijnlijk op zoek waren naar een eigen territorium. Het leefgebied van de Drents-Friese roedel bestaat uit meerdere natuurgebieden en tussenliggend agrarisch gebied op de grens van Fryslân en Drenthe, tot net in Overijssel. In Overijssel, nabij Kallenkote, is net als in de voorgaande periode vier keer het DNA gevonden van verschillende wolven uit de roedel. De overige waarnemingen van de roedelleden zijn gedaan in Fryslân en Drenthe. Het wolvenpaar met wolf GW2397m en wolvin GW2090f is sinds het najaar van 2021 in deze regio aanwezig en heeft in 2022 drie en in 2023 acht nakomelingen gekregen. De wolvin GW2090f is geboren in Duitsland en afkomstig van de Barnstorf-roedel (Nedersaksen). Ook wolf GW2397m is geboren in Nedersaksen, namelijk in de Duitse Eschede-roedel.
Roedel Hoge Veluwe: Wolf GW2087m wordt sinds eind 2021 op de Hoge Veluwe en omstreken vastgesteld. Deze wolf is een nakomeling van de Noord-Veluwe-roedel. Andere roedelleden zijn niet met DNA aangetoond. In 2022 zijn voor het eerst welpen aangetoond op de Hoge Veluwe. Het is niet aangetoond of er in 2023 en 2024 welpen zijn geboren.
Roedel Utrechtse heuvelrug: Wolvin GW4076f is een nakomeling van de Midden-Veluwe roedel. Deze wolvin is begin 2024 op de Utrechtse Heuvelrug vastgesteld.
Roedel Utrechtse heuvelrug: Wolf GW3237m is een nakomeling van de Noord-Veluwe-roedel en wordt sinds mei 2023 vastgesteld op de Utrechtse Heuvelrug.
Roedel Gelderse Valei Noord: Wolf GW3425m en wolvin GW3816f bevinden zich sinds november 2023 in deze regio. De mannelijke wolf GW3425m is geboren in Duitsland en een nakomeling van de Flechtinger-Höhenzug-roedel in Saksen-Anhalt. Wolvin GW3816f is een nakomeling van de Noord-Veluwe-roedel. Beide wolven zijn in november 2023 voor het eerst in Nederland aangetoond.
Roedel Zuidwest-Veluwe: Wolf GW2435m en wolvin GW3012f worden sinds eind 2022 in deze regio van de Zuidwest-Veluwe waargenomen. De mannelijke wolf GW2435m is geboren in België en een nakomeling van de Hechtel-Eksel-roedel in Vlaanderen. Wolvin GW3012f is geboren in Duitsland en een nakomeling van de Göhrde-roedel in Nedersaksen. In 2023 heeft het paar voor het eerst welpen gekregen.
Roedel Midden-Veluwe: Wolvin GW2540f wordt sinds begin 2023 vastgesteld op en rond de Veluwe. Deze wolvin is geboren in Duitsland en afkomstig van de Göhrde-roedel (Nedersaksen). Wolf GW3238m is een nakomeling van de Noord-Veluwe-roedel en vormt sinds het voorjaar van 2024 een paar met GW2540f. De eerste vestiging van een wolf op de Midden-Veluwe was in 2018, er worden sinds 2022 welpen geboren, maar in 2023 zijn er geen welpen aangetoond.
Roedel Noordwest-Veluwe: Wolvin GW2668f is in de zomer van 2022 voor het eerst in deze regio van de Veluwe vastgesteld. In het najaar van 2022 werd haar partner GW2664m in dit gebied aangetoond. De herkomstroedel van wolvin GW2668f is onbekend. Wolf GW2664m is geboren in Duitsland en een nakomeling van de Barnstorf-roedel in Nedersaksen. In 2023 heeft het paar voor het eerst welpen gekregen op de Noordwest-Veluwe.
Roedel Noord-Veluwe: Wolf GW893m en wolvin GW998f zijn al sinds 2019 samen actief op de Noord-Veluwe. De wolvin is sinds 2018 aanwezig in dit gebied. Beide wolven zijn geboren in Duitsland. GW893m is afkomstig uit de Eschede/Rheinmetall-roedel (Nedersaksen) en GW998f uit de Babben-Wannichen-roedel (Brandenburg). Het paar heeft sinds 2019 ieder jaar welpen gekregen. Vijf nakomelingen hebben inmiddels een eigen territorium gevonden binnen Nederland en een aantal is uitgezworven richting Duitsland, op zoek naar een partner.
Roedel Noordoost-Veluwe: Wolvin GW2666f is geboren in de naastgelegen Noord-Veluwe roedel en wordt sinds het voorjaar van 2022 aangetoond op de Noordoost-Veluwe.
Roedel Zuidoost-Veluwe: Wolvin GW2363f en wolf GW1889m zijn in het voorjaar van 2022 voor het eerst in de regio Zuidoost-Veluwe vastgesteld. Wolvin GW2363f is geboren in Duitsland en afkomstig van de Barnstorf-roedel (Nedersaksen).
Wolf GW1889m is een nakomeling van de Noord-Veluwe-roedel.
Roedel Vlaanderen Noordbraband: In Vlaanderen, net over de grens van Noord-Brabant, is is wolvin GW3449f gevestigd. Deze wolvin is de afgelopen periode voor het eerst genetisch aangetoond in Nederland. Dit gebeurde aan de hand van DNA bij twee schadegevallen in het zuidwesten van Noord-Brabant. Er zijn geen wildcamerabeelden van de wolvin uit de periode van deze voortgangsrapportage, maar wel van eind juni/begin juli.
Wolvin GW3449f is een nakomeling van de Vlaamse Hechtel-Eksel-roedel (België) en is vanaf juni 2023 aanwezig in territorium Noorderkempen.

De roedels worden geïdentificeerd met behulp van DNA-analyse, wat eveneens bijdraagt aan het vaststellen van hun afstamming en het registreren van eventuele nieuwe nakomelingen.

Hoe wordt DNA verzameld?

DNA van wolven wordt verzameld uit verschillende bronnen:

Uitwerpselen (keutels): Een belangrijke bron voor genetisch materiaal.
Haren: Vinden onderzoekers vaak bij doorgangen of markeerplekken.
Kadavers van prooidieren: Soms bevat het speeksel van de wolf nog bruikbaar DNA.
Dode wolven: Bij overleden wolven, bijvoorbeeld door verkeersongelukken, wordt altijd DNA afgenomen.

Dit genetisch onderzoek is van onschatbare waarde voor ons begrip van de populatiedynamiek in de natuur, en speelt een essentiële rol bij het waarborgen van de biodiversiteit, niet alleen lokaal, maar ook wereldwijd. Door het genetisch materiaal van verschillende soorten te bestuderen, kunnen wetenschappers inzicht krijgen in hoe populaties zich over tijd ontwikkelen, hoe ze reageren op veranderingen in hun omgeving, en hoe genetische variatie hen in staat stelt om aanpassingen te maken die cruciaal zijn voor hun overleving. Stel je voor hoe een populatie van planten in een geïsoleerd gebied zich over duizenden jaren heeft aangepast aan de specifieke klimaat- en bodemomstandigheden. Door genetisch onderzoek kunnen we begrijpen welke genetische kenmerken hen deze unieke aanpassingsvermogen heeft gegeven. Deze informatie kan vervolgens worden gebruikt om vergelijkbare populaties elders ter wereld te beschermen of te herstellen, door te zorgen dat ze over de nodige genetische variatie beschikken om toekomstige uitdagingen te weerstaan. Bovendien helpt genetisch onderzoek bij het opsporen van bedreigingen voor de biodiversiteit, zoals het verlies van genetische diversiteit als gevolg van door de mens veroorzaakte verstoringen zoals habitatvernietiging, vervuiling, en klimaatverandering. Door vroegtijdig deze bedreigingen te identificeren, kunnen milieuwetenschappers en beleidsmakers effectieve strategieën ontwikkelen om deze te verminderen of zelfs te elimineren, waardoor de veerkracht van ecosystemen wordt verbeterd. Daarnaast biedt het onderzoek essentiële inzichten voor natuurbehoudsprogramma’s. Zo kunnen fokprogramma’s voor bedreigde diersoorten worden geoptimaliseerd door gebruik te maken van genetische gegevens om inteelt te verminderen en de genetische gezondheid van deze populaties te verbeteren. Hierdoor worden hun kansen op overleving en voortplanting in het wild aanzienlijk vergroot. Kortom, genetisch onderzoek fungeert als een sleutelinstrument in de steeds complexere puzzel van natuurbehoud en milieubeheer. Het stelt ons niet alleen in staat om de wonderen van natuurlijke evolutie en adaptatie te bewonderen, maar ook om actief bij te dragen aan een duurzamere toekomst voor alle levende wezens op aarde. Door met scherpere inzichten en robuustere methodes te opereren, kunnen we hopelijk een wereld waarborgen waarin biodiversiteit niet alleen behouden blijft, maar ook floreert in de komende generaties.

Individuele Wolven

Naast de gevestigde roedels hebben wolven hun aanwezigheid in Nederland op een verrassende manier uitgebreid, want er worden regelmatig zwervende wolven waargenomen die voortdurend door verschillende regio’s trekken. Hoewel de vestiging van een roedel meestal de aandacht trekt vanwege de sociale structuur en de betekenis van hun aanwezigheid voor de lokale biodiversiteit, vertonen deze rondzwervende individuen vaak fascinerende, doch minder bekende gedragspatronen die ons meer inzicht geven in het leven van jonge wolven. De meeste van deze zwervende wolven zijn namelijk nog jonge exemplaren die zich in een cruciale fase van hun leven bevinden. Ze zijn bezig met een speurtocht naar een eigen territorium en een geschikte partner, en deze tocht kan hen door diverse landschappen leiden, van dichte bossen tot open velden en zelfs langs menselijke nederzettingen. Dankzij DNA-onderzoek kunnen wetenschappers deze wolven nauwkeurig volgen en bestuderen. DNA-monsters worden verzameld uit sporen zoals haren of uitwerpselen, waardoor het mogelijk wordt om individuele wolven te identificeren die zich door het land bewegen. Elk geïdentificeerd individu krijgt een unieke code toegewezen, waardoor onderzoekers ze door de tijd en ruimte kunnen volgen. Een mannelijke wolf kan bijvoorbeeld worden geregistreerd onder de code GW1262m, waarbij de ‘m’ staat voor ‘mannelijk’, terwijl een vrouwelijke wolf de code GW960f kan krijgen, met een ‘f’ voor ‘vrouwelijk’. Deze codes helpen niet alleen in het bijhouden van hun bewegingen, maar dragen ook bij aan bredere onderzoeken naar genetische diversiteit en de verspreidingspatronen van wolven in Europa. Het toekennen van zulke codes is van onschatbare waarde, niet alleen voor de wetenschappelijke gemeenschap die zich bezighoudt met de studie van de natuur, maar ook voor natuurbeheerders die werken aan beheersplannen en maatregelen voor natuurbescherming. Ze bieden een intiemer inzicht in de dynamieken van migratie en vestiging van wolven, en dragen bij aan het behoud van deze indrukwekkende roofdieren, die na jaren van afwezigheid weer hun plek beginnen te vinden in de Europese natuur. Tegelijkertijd is het voor het publiek intrigerend om te leren hoe individualiteit en identiteit in de dierenwereld worden bestudeerd en begrepen, wat de menselijke fascinatie voor deze mysterieuze dieren alleen maar vergroot.

Wat betekent de codering?

GW: Staat voor “grijze wolf” (Canis lupus).
Cijferreeks: Dit is een unieke identificatiecode.
m/f: Geeft het geslacht aan: ‘m’ voor mannelijk (reu) en ‘f’ voor vrouwelijk (teef).

Deze naamgeving helpt onderzoekers om individuele wolven te volgen en hun verspreiding in kaart te brengen.

Waarom Naamgeving Belangrijk Is

Het toewijzen van een unieke naam aan wolven met bekend DNA maakt het mogelijk om hun gedrag, bewegingen en interacties beter te volgen. Het stelt onderzoekers in staat om:

Familielijnen en afstamming te analyseren.
Zwervende individuen te identificeren en te begrijpen hoe ze zich verspreiden.
De impact van menselijke activiteiten, zoals infrastructuur en landbouw, op wolvenpopulaties te onderzoeken.

Organisaties zoals BIJ12 en de Zoogdiervereniging houden een database bij van alle wolvenwaarnemingen, inclusief roedels en individuen. Deze gegevens worden gebruikt om:

Beleidsmaatregelen te ondersteunen.
Veehouders te adviseren over preventieve maatregelen.
Het publiek te informeren over de status en verspreiding van wolven.

Samen dragen deze inspanningen bij aan een evenwichtige co-existentie tussen mens en wolf in Nederland. Het herstellen van deze delicate balans is een werking die met zorgvuldige planning en een diepgaande analyse tot stand is gekomen. Dit proces omvat onder andere het beheren van de populaties, het bestuderen van hun gedragspatronen, en het samenwerken met zowel lokaal als nationaal beleid om ervoor te zorgen dat de aanwezigheid van wolven niet alleen wordt geaccepteerd, maar ook gekoesterd. Educatie speelt hierbij een cruciale rol. Door middel van workshops, lezingen en schoolprojecten werken verschillende organisaties eraan om het bewustzijn onder de Nederlandse bevolking te vergroten. Het is essentieel dat mensen begrijpen hoe wolven leven, jagen en zich voortplanten, evenals hoe men op verstandige wijze met hun aanwezigheid om kan gaan. Door kennis te verspreiden, worden misvattingen verminderd en groeit de acceptatie van wolven in ons land. Daarnaast draagt technologie bij aan een effectieve monitoring van wolven. Onze interactieve kaart is een belangrijke bron voor zowel onderzoekers als natuurenthousiasten. Deze kaart wordt regelmatig bijgewerkt met de nieuwste gegevens over wolvenpopulaties, migratieroutes, en ontmoetingen met mensen. Door gebruik te maken van radiotelemetrie, GPS-tracking en cameravallen, kunnen we veel leren over hoe wolven zich binnen onze landschappen bewegen en hoe hun interacties met andere diersoorten plaatsvinden. Als je altijd al nieuwsgierig bent geweest naar het wel en wee van de wolven in ons land, dan kun je ook de laatste updates en nieuwsberichten volgen op onze website. Hier vind je interessante artikelen, diepgaande rapporten en actuele video’s die een blik werpen op het dagelijks leven van wolven in Nederland. We willen iedereen aanmoedigen om betrokken te raken bij dit fascinerende verhaal van natuurbehoud en harmonieus samenleven. Kortom, door educatie, technologische vooruitgang en een holistische benadering streven we naar een duurzame toekomst waarin zowel mensen als wolven vreedzaam zij aan zij kunnen bestaan. Dit is niet alleen een verhaal van natuurbehoud, maar ook van wederzijds respect en de mogelijkheid om van elkaars gezelschap te leren en ervan te genieten. Dompel je onder in dit spannende hoofdstuk van de Nederlandse natuurgeschiedenis en ontdek hoe jij een verschil kunt maken!